Ο Πονοκέφαλος στην ιατρική ορολογία εμφανίζεται με την αρχαία λέξη κεφαλαλγία. Μια σύνθετη λέξη ( κεφαλή και άλγος )που υπονοεί μια ευρείας κλίμακος – έντασης- πόνο που εντοπίζεται στην περιοχή του κεφαλιού. Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες το 80- 90%του γενικού πληθυσμού αναφέρει ότι έχει τουλάχιστον μια κεφαλαλγία το έτος.Το 1988 η Διεθνής Εταιρεία Κεφαλαλγίας (International Headache Society - ΙΗS), εξουσιοδότησε μια ομάδα από ειδικούς στην κεφαλαλγία από ολόκληρο τον κόσμο, η οποία συνέταξε ένα σύστημα ταξινόμησης της κεφαλαλγίας .Η κατάταξη αυτή που προτάθηκε με λίγες τροποποιήσεις ισχύει μέχρι σήμερα. Πάνω σ αυτή στηρίζεται η διάγνωση της κεφαλαλγίας στην καθημερινή ιατρική πράξη, και προσφέρεται για περαιτέρω αναλύσεις στο ερευνητικό πεδίο.Υπάρχουν σύμφωνα με την διεθνή ταξινόμηση των κεφαλαλγιών πάνω από πενήντα διαφορετικοί τύποι . Η ταξινόμηση αυτή διαιρεί τις κεφαλαλγίες σε τρεις κύριες κατηγορίες:
Πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες, που περιλαμβάνουν την ημικρανία, την κεφαλαλγία τάσεως, την αθροιστική κεφαλαλγία και άλλες σπανιότερες μορφές κεφαλαλγίας.
Δευτεροπαθείς κεφαλαλγίες, που οφείλονται σε κάποια άλλη διαταραχή του οργανισμού(πχ.όγκοι,ανευρύσματα,αιμορραγίες εγκεφάλου)
Νευραλγίες.
Ο ρόλος του νευρολόγου πρώτιστα αλλά και του Παθολόγου είναι βασικός στο να προσεγγίσει και να ανακαλύψει ( διαφορική διάγνωση) ποιο περιστατικό χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. Στις περισσότερες περιπτώσεις η κλινική εξέταση και η λήψη του ιστορικού, φτάνουν για να διαγνωσθεί μια πρωτοπαθή κεφαλαλγία πού είναι και η πιο συνηθισμένη μορφή . Με λίγα λόγια δηλαδή μια ημικρανία ή μια κεφαλαλγία τάσεως.
Πολλές φορές συγχέεται η κεφαλαλγία που είναι ένας γενικός όρος με την ημικρανία η οποία αποτελεί ένα συγκεκριμένο τύπο της. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η ημικρανία που είναι μια σοβαρή διαταραχή , οφείλεται σε συστολή - διαστολή ενδοκράνιων αγγείων και σε διαταραχές της νευροδιαβίβασης. Διακρίνεται από εντονότατο πόνο στη μια πλευρά του κεφαλιού, σφύζοντα μεγάλης διάρκειας από 4-72 ώρες. Συνοδεύεται από ναυτία, εμέτους, διαταραχές στην όραση, σπινθηροβόλα σκοτώματα και ένα η περισσότερα από τα παρακάτω : φωτοφοβία, φωνοφοβία η απτοφοβία(δυσανεξία στο φως στον θόρυβο,στο αγγιγμα).Είναι μια κατάσταση δυσάρεστη που σίγουρα θα καθηλώσει τον πάσχοντα στο κρεββάτι.
Στο άρθρο θα εντοπιστούμε στον συγκεκριμένο τύπο της κεφαλαλγίας που λέγεται κεφαλαλγία τάσεως που παρουσιάζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στους μάνατζερ. Τα τελευταία χρόνια στην ελληνική γλώσσα μαζί με τον όρο "management" δηλαδη διοίκηση ,χρησιμοποιείται ο όρος "manager - μάνατζερ", για να εκφράσει την έννοια του διοικητικού στελέχους σε κάποια επιχείρηση ή οργανισμό μικρού η μεγάλου μεγέθους.Ήταν μια προσπάθεια να δωθεί στην παλιά έννοια του Διοικητή μια δόση Αγγλοσαξωνικής αίγλης η οποία θα βοηθούσε τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις να μπούν ευκολότερα στο σύγχρονο περιβάλλον του ανταγωνισμού. Μάνατζερ λοιπόν είναι αυτός που πετυχαίνει αποτελέσματα μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε και τη λέξη "προϊστάμενος", ο οποίος "προΐσταται" κάποιων άλλων ανθρώπων έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί κάποιο έργο -καθήκον- και να παραχθούν αποτελέσματα .
Ο λόγος ύπαρξης των διοικητικών στελεχών είναι να ασκήσουν το δύσκολο έργο της διοίκησης (management) στο χώρο της ευθύνης τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υλοποιούν αποτελεσματικά τους διαθέσιμους πόρους που τους παρέχει ο οργανισμός, η επιχείρηση (ανθρώπους,κτιριακές υποδομές,υπηρεσίες, κεφάλαια, μηχανήματα κ.α) για να πετυχαίνουν τους στόχους της επιχείρησης ή του οργανισμού.
Βρίσκονται σύμφωνα με τα παραπάνω οι μάνατζερ στο κέντρο λήψης αποφάσεων σε συνθήκες αβεβαιότητας ,πρέπει να οργανώσουν καινοτόμα και ταυτόχρονα να αναπτύξουν στρατηγικό σχεδιασμό. Να διαχειρίζονται σωστά το χρόνο να αξιοποιούν πληροφορίες ,να παρακινούν με έμπνευση. Επίσης να ισορροπούν μέσα σε συγκρούσεις και διαφωνίες με διπλωματία. Εν τέλει να προγραμματίζουν και να λαμβάνουν αποφάσεις. Τα στοιχεία αυτά δηλαδή τεχνικές δεξιότητες,διαπροσωπικές δεξιότητες,δεξιότητες ολιστικής προσέγγισης και συνολικής σκέψης ελάχιστες φορές βρίσκονται συγκεντρωμένα στο πρόσωπο του μανάτζερ. Με αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές να ταλανίζεται μεταξύ μικροπνοϊκών -μικρονοϊκων προσωπικών επιδιώξεων και συντεχνιακών συμφερόντων. Το σύνηθες είναι να βρίσκεται συνήθως στο κεντρο ενός οργανισμού που τις περισσότερες φορές δυσλειτουργεί μεσα σ̓ ένα πνεύμα ελεύθερης αγοράς και αλλοτριωμένου ανθρώπινου ήθους. Η ιδιαίτερα στρεσογόνος αυτή η κατάσταση πολλές φορές αντανακλά με διάφορες ψυχοσωματικές εκδηλώσεις. Μπορεί επίσης να παρουσιασθεί με την δημιουργία κυρίως κεφαλαλγίας τάσεως.
Η κεφαλαλγίας τάσεως διαιρείται σε δύο τύπους:
Επεισοδιακή: Είναι η συχνότερα εφανιζόμενη καθώς σχετίζεται με κάποιο στρεσσογόνο ερέθισμα,από τον χωρο της εργασίας . Διακρίνεται από ανεπαίσθητο, σταθερό πόνο, μέτριας έντασης ο οποίος μπορεί να είναι σύντομος ή και διαρκής και συνήθως απαντάει σε κοινές θεραπευτικές μεθόδους με απλά αναλγητικά φάρμακα.
Χρόνια: Η κεφαλαλγία αυτή εμφανίζεται κάθε μέρα, εντοπίζεται συνηθέστερα μετωποϊνιακά, αναφέρεται σαν πίεση «στεφάνης »γύρω από το κεφάλι «σαν και να τους σφίγγει το κεφάλι μια μέγγενη »και σχετίζεται με σύσπαση των μυών του κρανίου και του τραχήλου.
Εντοπίζεται μετωποϊνιακά αλλά μπορεί να είναι και γενικευμένη.Είναι ισχυρή και έχει πιεστικό χαρακτήρα . Παρουσιάζεται έντονη τάση των μυών ή δυσκαμψία τους που εντοπίζεται στον τράχηλο, την ινιακή ή και τη μετωπιαία χώρα. Εμφανίζεται τις περισσότερες φορές κατά την αφύπνιση ή αμέσως μετά. Ενώ μπορεί να προκαλέσει αϋπνία η τριγμό των δοντιών κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της μέρας δεν επιδεινώνεται με τη σωματική άσκηση, αλλά προκαλεί αδυναμία συγκέντρωσης με αντανάκλαση στην παραγωγικότητα του ατόμου και δυσκολία στις κοινωνικές του εκδηλώσεις .Αίτια της κεφαλαλγίας τάσεως είναι κυρίως :
Η κακή στάση του σώματος κατά τη διάρκεια της εργασίας
Η κούραση των ματιών κατά την διαρκή εργασία μπροστά σε Ηλεκτρονικό Υπολογιστή
Η ένταση, το Stress ή άγχος το οποίο είναι αποτέλεσμα των ιδιαιτέρων απαιτήσεων κατά την άσκηση των καθηκόντων του μάνατζερ.
Η υπερβολική λήψη καφεΐνης μέσω αφεψημάτων κατά τη διάρκεια της μέρας,όπως και η αφυδάτωση που οφείλεται στη πλημμελή λήψη υγρών κατά τη διάρκεια της εργασίας.
Άλλα αίτια είναι :
Το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ.
Μπορεί να υποκρύπτεται επίσης μια διπολική διαταραχή όπως Κατάθλιψη .
Μπορεί να υπάρχει σαν υποκείμενο νόσημα αυχενική οστεοαρθρίτιδα που να επιπλέκει τη κεφαλαλγία .
Υπάρχει επίσης κίνδυνος εξάρτησης από τα αναλγητικά εξαιτίας των συνεχών κεφαλαλγιών και του βασανιστικού τους χαρακτήρα , με αποτέλεσμα να προκαλείται κεφαλαλγία από την αλόγιστη χρήση τους.
Ειδικές δοκιμασίες θα πρέπει να γίνουν μόνο αν πρέπει αποκλεισθούν άλλα σοβαρά ενδοκρανιακά αίτια. Η αξονική (CΤ) ή Μαγνητική (ΜRI) του κρανίου είναι απαραίτητες μόνο όταν βρίσκονται σημεία κατά τη νευρολογική εξέταση ή υπάρχει πρόσφατη αλλαγή στο χαρακτήρα της κεφαλαλγίας πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του νευρολόγου.
Θεραπεία - Γενικά Μέτρα
Μέθοδοι χαλάρωσης (ανάπαυση σε ήσυχο, σκοτεινό δωμάτιο με τοποθέτηση κρύας πετσέτας πάνω από τα μάτια). Υπάρχουν επίσης διάφοροι μέθοδοι χαλάρωσης από τις οποίες η προοδευτική χαλάρωση των μυών κατά Jacobson είναι η αποτελεσματικότερη και ευκολότερη στην πραγματοποίηση της
Ζεστό μπάνιο ή ντους
Μαλάξεις του αυχένα και των κροταφικών περιοχών
Κατανάλωση τουλάχιστον 1 ½ λίτρο φιλτραρισμένου ή μεταλλικού νερού καθημερινά
Αντικατάσταση του καφέ η τσαγιού με αφεψήματα ντεκαφεϊνέ ή με φυσικά αφεψήματα που δεν έχουν καφεΐνη, όπως είναι τα βότανα καθώς και το τσάι από φρούτα.
Διακοπή του καπνίσματος
Περιορίσετε το αλκοόλ σε 1 ποτήρι κρασί την ημέρα
Φροντίστε για επαρκή ύπνο
Φροντίστε να αθλείστε τρείς φορές την βδομάδα για τουλάχιστον 30 λεπτά (π.χ. ποδηλασία, κολύμβηση, τζόκινγκ, κ.τ.λ.)
Φάρμακα
Οξεία προσβολή Μη στεροεδική αντιφλεγμονώδη φάρμακα Ασπιρίνη(Aspirin) των 500 mg, Παρακεταμόλη(Depon,Panadol) των 500 mg ή Ιβουπροφένη (Brufen) των 200- 400 mg.
Η συχνή λήψη παυσίπονων πάνω από 10 ημέρες το μήνα μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση της συχνότητας της κεφαλαλγίας , έτσι σε χρόνια κεφαλαλγία τάσης συστήνεται η λήψη παυσίπονων φαρμάκων μόνο όταν αυτά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αποφευχθούν.
Αντικαταθλιπτικά φάρμακα σαν προφυλακτική αγωγή χορηγούνται για 6-12 μήνες στη χρόνια κεφαλαλγία τάσεως, τα οποία ανεξάρτητα από τη δράση τους κατά της κατάθλιψης, δρουν καταπραϋντικά σε πολλές περιπτώσεις διαφόρων πόνων.
Δίνονται σε μικρότερες δόσεις στη κεφαλαλγία απ ότι στην κατάθλιψη. Πρώτη επιλογή κατά της χρόνιας κεφαλαλγίας τάσης είναι η Αμιτρυπτιλίνη η εναλλακτικά τα SSRI Pαροξετίνη ,Μιρταζαπίνη και Βενφλαξαζίνη .Φάρμακα δεύτερης επιλογής είναι το μυοχαλαρωτικο Τιζανιδίνη ή το αντιεπιληπτικό Βαλπροϊκό οξύ.
Όλες οι προαναφερόμενες ουσίες χορηγούνται υποχρεωτικά με συνταγή γιατρού και απαιτούν συχνούς ελέγχους με εργαστηριακές εξετάσεις.
Εναλλακτικές θεραπείες
H άσκηση Γιόγκα δείχνει ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Επίσης μπορεί να δοκιμαστεί ο βελονισμός. Τα αποτελέσματα των ερευνών που διεξήχθησαν δείχνουν όμως διφορούμενα αποτελέσματα
Η βοτουλινική τοξίνη (Botox) δεν έχει καμία αποτελεσματικότητα στη χρόνια κεφαλαλγία τάσης.
Τις περισσότερες φορές ο συνδυασμός των φαρμακευτικών και μη-φαρμακευτικών μέτρων είναι ο αποδοτικότερος.
Τελειώνοντας η κεφαλαλγία τάσης παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα που συχνά ταλαιπωρεί τους μάνατζερ και μπορεί να επηρεάσει την δραστηριότητά τους. Επομένως θα πρέπει να απευθύνονται με τη πρώτη ευκαιρία στο Νευρολόγο και στα ειδικά κέντρα κεφαλαλγίας για την σωστή και τεκμηριωμένη επιστημονικά αντιμετώπισή του.
Για παραπάνω πληροφορίες μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να ανατρέξουν στις επόμενες σελίδες:
1.International Headache Society
http://www.ihs-headache.org
Διεθνής Εταιρεία Κεφαλαλγίας
2.European Headache Federation
http://www.ehf-org.org
Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Κεφαλαλγίας
3.Ελληνική Εταιρία Κεφαλαλγίας
4.Headaches.gr
Ελληνική ενημερωτική ιστοσελίδα για τις κεφαλαλγίες
Πηγές:
The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition (beta version)Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS) Cephalalgia July 2013 vol. 33 no. 9 629-808
Raskin NH. Headache. 2nd ed. New York: Churchill Livingstone; 1988;
Levin Morris, Baskin Steven M, Bigal Marcelo E. (2008). Comprehensive Review of Headache Medicine. Oxford University Press.
Detsky, M.E.; McDonald, D.R.; Baerlocher, M.O.; Tomlinson, G.A.; McCrory, D.C.; Booth, C.M. (2006). "Does this patient with headache have a migraine or need neuroimaging?". JAMA 296: 1274–83
Χαλικιάς Σπυρίδων Διαφοροδιαγνωστική προσέγγιση πρωτοπαθών κεφαλαλγιών ΓΠανεπιστημιακή Νευρολογική κλινική Θεσσαλονίκη 1996
Μπουραντάς, Δ. Μάνατζμεντ Θεωρητικό Υπόβαθρο Σύγχρονες Πρακτικές. Γ. Μπένου, Αθήνα 2002
Σπυρίδων Χ,Χαλικιάς ΜD,MSc,PhD
Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος-Εντατικολόγος
MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας